Arbowetgeving

Werknemers hebben recht op een veilige en gezonde werkplek. Dit recht is verankerd in de Arbeidsomstandighedenwet (Arbowet). De verantwoordelijkheid voor een werkplek die voldoet aan de wettelijke normen, ligt primair bij de werkgever. De werkgever moet ook zorgen dat de wettelijke doelvoorschriften worden nageleefd. Hoe de doelen worden bereikt mag de werkgever zelf bepalen. De Inspectie SZW zorgt voor handhaving van de Arbowet. Bij overtreding kunnen boetes worden opgelegd, of een proces verbaal worden opgesteld.

De wetgeving omtrent arbeidsomstandigheden is ingedeeld in drie niveaus: de Arbowet, het Arbobesluit en de Arboregeling.

• Arbowet – de Arbowet vormt de basis van de arbowetgeving. Hierin staan de algemene bepalingen die gelden voor alle plekken waar arbeid wordt verricht (dus ook voor verenigingen en stichtingen). De Arbowet is een kaderwet. Dat betekent dat er geen concrete regels in staan. Die zijn verder uitgewerkt in het Arbobesluit en de Arboregeling;
• Arbobesluit – het Arbobesluit is een uitwerking van de Arbowet. Hierin staan de regels waar zowel werkgever als werknemer zich aan moeten houden om arbeidsrisico’s tegen te gaan. Deze regels zijn verplicht. Er staan ook afwijkende en aanvullende regels in voor een aantal sectoren en categorieën werknemers;
• Arboregeling – de Arboregeling is weer een verdere uitwerking van het Arbobesluit. Het gaat hierbij om concrete voorschriften. Bijvoorbeeld de eisen waar arbeidsmiddelen aan moeten voldoen of hoe een arbodienst zijn wettelijke taken exact moet uitvoeren. Ook deze regels zijn verplicht voor werkgever en werknemer.

Doelvoorschriften
Sinds 2007 is de Arbowet vereenvoudigd. Dat wil zeggen dat de wet een aantal zogenoemde doelvoorschriften stelt, maar dat werkgevers en werknemers meer mogelijkheden hebben gekregen om zelf te bepalen hoe ze deze normen bereiken. Zo geeft de Arbowet wel eisen aan het maximale geluid op de werkplek, maar bepaalt de organisatie zelf hoe hieraan voldaan wordt. Werkgevers bekijken samen met de werknemers (via OR of personeelsvertegenwoordiging) hoe aan deze doelvoorschriften het best voldaan kan worden.

Verplichtingen werkgevers
In de Arbowetgeving zijn verplichtingen opgenomen waar werkgevers zich aan moet houden:

• het ontwikkelen en uitvoeren van arbeidsomstandighedenbeleid (Arbobeleid). De arbeid die binnen de organisatie verricht wordt, mag geen nadelige gevolgen hebben voor de veiligheid en gezondheid van de werknemers;
• zo veel mogelijk gevaren voor de gezondheid van werknemers bij de bron aanpakken. Een voorbeeld hiervan is dat een machine die veel lawaai maakt, wordt vervangen door een stiller type;
• de inrichting van de arbeidsplaatsen, de werkmethoden, gebruikte arbeidsmiddelen en arbeidsinhoud zo veel als mogelijk aanpassen aan de persoonlijke eigenschappen van de werknemers. Dit geldt ook voor werknemers met een structurele functionele beperking door bijvoorbeeld ziekte;
• zo veel als mogelijk (‘redelijkerwijs kan worden gevergd’) voorkomen en beperken van monotone en tempogebonden arbeid;
• het opstellen en uitvoeren van een Risico Inventarisatie en Evaluatie (RI&E) en een Plan van Aanpak;
• het voorkomen en beperken van zware ongevallen waarbij gevaarlijke stoffen betrokken zijn;
• het geven van voorlichting en onderricht aan de werknemers. De voorlichting en het onderricht kunnen betrekking hebben op het gebruik van arbeidsmiddelen of persoonlijke beschermingsmiddelen, maar ook op hoe er in een organisatie wordt omgegaan met agressie en geweld en seksuele intimidatie;
• het melden en registreren van arbeidsongevallen en beroepsziekten;
• het voorkomen van gevaar voor derden in verband met de arbeid die door de werknemers wordt verricht;
• werknemers in de gelegenheid stellen om periodiek een arbeidsgezondheidskundig onderzoek te ondergaan.

Verplichtingen werknemers
Niet alleen werkgevers hebben verplichtingen, ook werknemers moeten zich aan een aantal regels houden. De belangrijkste verplichtingen van werknemers zijn:

• arbeidsmiddelen en gevaarlijke stoffen op een juiste wijze gebruiken;
• op arbeidsmiddelen aangebrachte beveiligingen niet veranderen en niet weghalen en deze beveiligingen op de juiste wijze gebruiken;
• door de werkgever beschikbaar gestelde persoonlijke beschermingsmiddelen op een juiste manier gebruiken en op de daarvoor bestemde plaats opbergen;
• meewerken aan de voor werknemers georganiseerde instructie (‘onderricht’);
• de werkgever inlichten over opgemerkte gevaren voor de veiligheid en gezondheid in de organisatie;
• de werkgever en andere deskundige personen (preventiemedewerker, bhv’er, arbodienstverlener) indien nodig bijstaan bij de uitvoering van hun verplichtingen.

Overige wetgeving
Naast de Arbowet is er ook andere wetgeving die werknemers beschermt tegen bepaalde negatieve aspecten op het werk:

• Arbeidstijdenwet – deze wet beschermt werknemers tegen het maken van te lange werkdagen en regelt het werken op zondag en bij nachtdiensten;
• Wet arbeid en zorg – regelt onder andere het recht op vakantiedagen en andere vormen van verlof;
• Wet verbetering poortwachter – opgezet om langdurig ziekteverzuim van werknemers tegen te gaan;
• Algemene wet gelijke behandeling – beschermt burgers (en dus ook werknemers) tegen ongeoorloofd onderscheid;
• Wet gelijke behandeling op grond van handicap of chronische ziekte – deze wet heeft tot doel discriminatie vanwege handicap of chronische ziekte te bestrijden en de gelijke behandeling van mensen met een handicap of chronische ziekte te bevorderen op de belangrijkste terreinen van het maatschappelijk leven – waaronder ook arbeid;
• Wet gelijke behandeling van mannen en vrouwen – deze wet verbiedt het maken van onderscheid tussen mannen en vrouwen op het gebied van arbeid;
• Wet gelijke behandeling op grond van leeftijd bij de arbeid – deze wet verbiedt het maken van onderscheid op basis van leeftijd op het gebied van arbeid;
• Tabakswet – regelt het recht op een rookvrije werkplek;
• Burgerlijk Wetboek – hierin staat onder andere dat werkgevers verplicht zijn om goed werkgeverschap te tonen. Ook andere zaken, zoals het verbod op discriminatie, zijn hierin nog apart geregeld;
• Wetboek van Strafrecht – extreme overtredingen kunnen ook via het Wetboek van Strafrecht behandeld worden: bij geweld, ongewenste intimiteiten of grove nalatigheid van een werkgever.

Bron: Campagne ikkan van SZW